امروزه پلاسر های طلا ذخایر بسیار مهمی برای استخراج معادن طلا در کشور عزیزمان ایران محسوب میشود ، از آنجایی که کشورمان از نظر ذخایر طلا بسیار فقیر میباشید به همین خاطر پلاسر طلا اینقدر معروف شده است ، اخیرا طبق اعلام وزارت صنعت معدن تجارت (صمت) اعلام شده که در کشورمان ایران فقط 15 معدن طلا وجود دارد که از این 15 معدن 2 تاش غیر فعال هستند و هیچگونه استخراجی از آنها انجام نمیگیرد پس بنابراین باید از تمام ظرفیت ها استفاده کنیم تا ذخایر طلای کشورمان را هر چند هم که کم باشد شناسایی و استخراج کنیم ، برای ارزش گذاری به این مهم بر آن شدیم که مقاله ای تحت عنوان ” نحوه تشکیل ذخایر پلاسر های طلادار ” منتشر کنیم  که در ادامه به آن خواهیم پرداخت:

طلا چیست: فلزی که از نظر زمین شناسی در سنگهای اسیدی به صورت اسکارن یا پورفیری یافت می شود و گاها به صورت پلاسری نیز یافت میشوند.

 ذخایر پلاسری  (Placer deposits ): آنکس که چرخه کامل تحول پلاسرها با همه جزئیات آن را دریابد، خواهد توانست به تنوع بی‌پایان نمودهای پلاسر پی ببرد (یو.بیلی.بین، 1983). 

تعریف پلاسر: پلاسر یک کلمه اسپانیایی می­باشد و به معنی وجود ذخیره معدنی در رسوبات تخریبی می­باشد، زمین شناسان اقتصادی معمولاً نهشته­ های نابرجای دارای ارزش اقتصادی را تجمعات مکانیکی یا نهشته­ های پلاسری به حساب می ­آورند. این نهشته­ها به نهشته­ های خاکزادی که به وسیله فرآیندهای رسوبی تمرکز دهنده کانی های سنگین ایجاد می­شوند، تعلق دارند.//// پلاسر طلا ////

 کانی های پلاسری که به درجات مختلف دارای این ویژگی­ها هستند عبارتند از کاسیتریت، کرومیت، کولومبیت، مس، گارنت طلا، ایلیمنت، مگنتیت، پلاتین، یاقوت، روتیل ، زنوتایم و زیرکن. 

شرایط لازم برای تشکیل پلاسرها :

برای تشکیل کانسارهای پلاسری یک سری موارد باید وجود داشته باشد که مهم ترین آنها عبارتند از : 

وجود سنگ مادر مناسب:

کانی هایی وجود دارند که در مرحله اول تشکیل به دلیل پایین بودن درصد فراوانی آنها در سنگ مادر فاقد ارزش اقتصادی هستند  این کانی ها پس از هوازده شدن سنگ به وسیله آب  باد و گاهی یخچال حمل می­شوند و در محیط دیگری متمرکز می­گردند در این میان نوع سنگ مادر، موجب کنترل نوع پلاسر می­شود به عنوان مثال پلاسر الماس عمدتاً از کیمبرلیت­ ها منشأ می­گیرد. 

– وجود کانی سنگین -فرآیند هوازدگی موثر: در تشکیل کانسارهای پلاسری هوازدگی فیزیکی بیشتر مهم می­باشد و با خرد کردن سنگ­ ها باعث جدا شدن کانی های پلاسر ساز می­گردد. 

 – عامل انتقال دهنده – محل تمرکز مناسب: در مورد یک رودخانه مکان­ های مناسب جهت تجمع کانی های سنگین عمدتاً محل خروج رودخانه از ارتفاع و ورود به دشت می­باشد که پهنای آن بیشتر و گرادیان آن کاهش می­یابد و نتیجتاً کانی های ته نشین شده و کانی­ های سبک منتقل می­شوند. 

انواع پلاسر :

الف) پلاسرهای آبرفتی یا رودخانه­ای.  

ب) پلاسرهای بومی یا بازماندی.

 ج) پلاسرهای ساحلی. 

د) پلاسرهای دامنه­ ای یا دلوویال. 

د) پلاسرهای واریزه­ای یا کوه رفتی.

 ه) پلاسرهای یخچالی. 

و) پلاسرهای بادرفتی. 

 بیشتر ذخایر طلا، دارای منشا آذرین بوده و یا اینکه از تمرکزهای سطحی، سرچشمه می گیرند، و تعداد کمتری از ذخایر طلا بر اثر کنتاکت متاسوماتیسم به وجود می آیند، اما ذخایر رگه ای اکثرا در اثر محلول های هیدروترمال حاصل می شوند. بین رگه های طلادار و سنگ های نفوذی یک ارتباط گسترده وجود دارد که پیوند این دو را، به وضوح مشخص می کند. طلا در توده های معدنی از منشا گرمابی، همراه پیریت، میسپیکل کوارتز و یا همراه رودوکروزیت (Rhodochrosit) و سایر کانی های منگنز و باریتین تشکیل می شود. 

رگه های نوع اول – سولفید طلا، کوارتز طلادار: توده های معدنی قدیمی و قاعدتا، بدون نقره بوده و با سنگ های آذرین درونی مربوط هستند، این رگه ها گاهی به پدیده متاسوماتوز، بستگی دارند. تمرکزهای مکانیکی، ذخایرعظیم پلاسری را به وجود می آورندکه این پلاسری های طلادار برای استخراج طلا ، امروزه بسیار مهم هستند و در داخل ماسه ها و شن ها به همراه سایر فلزات سنگین، طلا دیده می شود. مقدار طلا در پلاسرها تا چند دهم گرم در تن نیز می تواند از نظر اقتصادی مناسب باشد. ذخایر سوپر ژن دارای مقدار ناچیزی طلا هستند. 

چگونگی پیدایش پلاسر طلا: ذخایر طلای پلاسری ، در نتیجه ی هوازدگی و تخریب سنگ های طلادار، حاصل می شوند . تغییرات دما، آب و حلال های طبیعی، سنگ ها را تجزیه و تخریب کرده و طلا را آزاد می نماید، سپس محصولات هوازدگی توسط آب های جاری حمل شده و در ضمن تا حد اندازه های کوچکی خرد می شوند بنابراین مقدار طلای بیشتری آزاد می شود. طلا به خاطر داشتن جرم حجمی بالا ، در میان توده های سیلت، ماسه و گراول جایگزین شده و به وسیله ی جریان رودخانه حمل می گردد بیشتر مواقع طلا مانند مواد سبک تر به مناطق دورتر حرکت می کند و در زمانی که سرعت جریان رودخانه برای حمل طلا به نقاط دورتر کافی نیست، مستقر شده و معمولا بر روی سنگ بستر متمرکز می شود و اصولا جرم حجمی بالای طلا در مقابل عمل حمل و نقل به آن مقاومتی مشابه به دانه های درشت تر از ماسه می دهد.

 تشکیل پلاسرهای عظیم، با به وجود آمدن یک سطح مبنای جدید درمنطقه که ناشی از تخریب عمیق و شدید سنگ هاست، همراه می باشد. ذخایر طلای پلاسری معمولا در مناطقی که رگه های طلادار وجود دارند یافت می شوند ولی ذخائر موجود در رگه ها ممکن است بسیار کمتر یا ریزدانه تر از آن حدی باشند که از نظر اقتصادی قابل توجه باشد. 

بالاخره شیب توپوگرافی نسبتاً هموار و کم شیب. نوع سنگ مادر کانی های یک پلاسر است. به عنوان مثال پلاسر الماس از کیمبرلیت ها، پلاسر قلع از گرانیت ها و پلاسر گارنت از گارنت شیست ها منشاء می گیرد. حدود ۹۵ درصد قلع تولید شده توسط کشورهای مالزی، تایلند و اندونزی از پلاسرهای قلع اواخر دوران سوم بدست می آید. کاستریت (SnO۲) موجود در گرانیت ها و پگماتیت ها پس از هوازده شدن سنگ آزاد شده و سپس توسط آب حمل شده و در بستر رودخانه در محل های مناسب تشکیل پلاسرهای قلع را می دهند.

پلاسرها را به اشکال متنوعی تقسیم بندی می نمایند ولی می توان گفت که پلاسرها، نهایتا به دو گروه تقسیم بندی می شوند:

 – پلاسرهای کم عمق- پلاسرهای مدرن:

 این گونه پلاسرها معمولا در داخل رودخانه ها و یا در نزدیکی آنها وجود داشته و توسط دیگر رسوبات پوشیده نشده است. 

– پلاسرهای عمیق – پلاسرهای قدیمی

 این پلاسرها در زیر انبوهی از سنگ های پیوسته coherent مدفون شده اند. 

یکی از منابع تولید طلا ، ذخایر پلاسری طلا ( پلاسر طلا ) یا همان طلای زنده یا آزاد است که در داخل رودخانه ها و محیط های پایین دستی معادن طلا یافت می شوند. طلای پلاسری در نتیجه هوازدگی و تخریب سنگ های طلا دار حاصل  می شود؛ به این صورت که تغییرات دمایی آب و حلال های طبیعی ، سنگ ها را تجزیه و تخریب کرده و طلا را آزاد می کنند . سپس ذرات طلای آزاد توسط جریان آب برایحمل طلا به نقاط دورتر کافی نباشد 

ویژگی ذخایرطلای آزاد ، پایین بودن عیار ، آزاد بودن ذرات طلا و نیز اندازه های کوچک ذرات است. ذخایر طلای پلاسری معمولا در مناطقی که رگه های طلا دار وجود دارند یافت میشوند، ولی ذخایر موجود در رگه ها ممکن است بسیار کمتر یا ریز دانه تر از آن حدی باشد که استخراجشان از نظر اقتصادی توجیه پذیر باشد . البته باید توجه داشت که بسته به شرایط مقدار طلا در پلاسر ها تا چند دهم گرم در تن نیز می تواند اقتصادی باشد.

طلا می تواند به صورت پولک مانند ، دانه ای و قطعات بزرگتر که ناگت طلا گفته می شوند تشکیل شود . این اشکال در کانسار های آبرفتی به نام نهشته ها پلاسری شناخته می شوند . ناگت های طلا از طریق هوازدگی و شستشوی سنگ های دارای طلا و تجمع وجوش خوردن ذرات ریز عنصر طلا ایجاد میشوند.

کانسارهای پلاسر (Placer):

 در طبیعت کانی هایی وجود دارند که در مرحله اول تشکیل شان به دلیل پایین بودن عیارشان در سنگ مادر اولیه فاقد ارزش اقتصادی هستند. به عنوان مثال زیرکن به عنوان یک کانی فرعی در گرانیت ها متبلور می شود اما عیار آن در سنگ گرانیت آنقدر پایین است که ارزش استخراج ندارد. مسلماً تعداد این کانی ها در طبیعت بسیار است، اما تنها تعداد محدودی از این کانی ها از مقاومت مکانیکی و شیمیایی کافی برخوردارند تا پس از هوازده شدن سنگ مادر، توسط آب، باد و گاهی اوقات یخچال ها حمل شده و در محیط های مناسب ثانویه بستر رودخانه ها، صحراها یا رسوبات یخچالی متمرکز گردیده و تشکیل ذخایر نوع پلاسر را بدهند. کانی های دارای مقاومت شیمیایی و مکانیکی بالا نظیر طلا، پلاتین، ایلمنتیت، الماس، زیرکن، کاسیتویت و گارنت ها به صورت آواری توسط آب حمل شده و بر اساس وزن مخصوص، شکل و اندازه ذرات در محل های مناسب رسوب نموده . برجا نمی مانند. 

برای مشاهده مقاله با عنوان ” کانسار طلا – انواع و نحوه تشکیل ” کلیک کنید