🌍 زمین شناسی اقتصادی وبرخی مفاهیم و اصطلاحات رایج آن

🔸زمین‌شناسی اقتصادی:
شاخه‌ای از زمین شناسی است که در آن چگونگی پیدایش، اکتشاف، پراکندگی کانی‌ها و یا سنگ‌هایی که برای انسان دارای ارزش اقتصادی است مورد بررسی قرار می گیرد. این علم، با شروع استفاده بشر از مواد معدنی آغاز گردید و با گذشت زمان تکامل یافت تا به مرحله کنونی رسید، به طوری که امروزه مجلات مربوط به این رشته، اقدام به چاپ شماره ‌هایی مخصوص در زمینه استفاده از داده‌های رقومی ماهواره‌ای، جهت اکتشاف مواد معدنی می‌نمایند.

🔸تعاریف و مفاهیم
☆توجه ☆: بعضی از واژه‌های زیر از یک کشور به کشور دیگر و نیز از یک سیستم اقتصادی به سیستم اقتصادی دیگر دارای تعاریف متفاوتی است لذا امکان دارد در برخی منابع اندکی متفاوت ذکر شده باشند.
🔹کانسنگ‌ها (Ores):
یا سنگ‌های معدن که از دو بخش کانه و باطله تشکیل شده است. سنگ‌ها یا کانی‌هایی هستند که می توان آنها را استخراج، کانه آرایی و فرآوری (آزادسازی و جدایش ماده معدنی از باطله) نمود و با سود مناسب به بازار مصرف یا به تکنولوژی عرضه کرد.
🔹کانه‌ها (Mineral Ore) :
به گروهی از کانی هاکه در آن یک فلز ارزشمند اقتصادی وجود دارد کانه می گویند مثل کالکوپریت که که مهم‌ترین کانه فلز مس است. به عبارتی ترکیب‌هایی طبیعی‌اند که به خاطر داشتن فلز ارزش دارند و از آن‌ها فلزات و یا ترکیبات فلزی به دست می‌آید.
🔹کانی اقتصادی:
به مجموع کانه ها و کانی‌های صنعتی (غیر فلز) قابل استخراج کانی اقتصادی گویند.
🔹سنگ‌ها و کانی‌های صنعتی:
افزون بر کانسنگ‌ها، مواد معدنی دیگری هم برای کاربرد‌های صنعتی یا روزمره استخراج می‌شوند که فلزی نیستند‌ مانند شن و ماسه در ساختمان‌سازی، خاک رس در ساخت آجر و کاشی و سرامیک و سنگ‌های ساختمانی که در نما و کفپوش و پله و دیوار و غیره به کار میروند.به این نوع از سنگ‌ها وکانی‌های غیر فلزی، سنگ‌های و کانی‌های صنعتی گویند.

شاید برایتان چالب باشد: کانی هایی که به نام دانشمندان ایرانی نامگذاری شده اند کدامند؟

🔹باطله:
مواد، کانی‌ها یا سنگ‌های ناخواسته‌ایی هستند که معمولاً با کانه‌ها در آمیخته‌اند (سنگ لاخ). به عبارت دیگر کانی‌هایی که در شرایط حاضر استخراج آن‌ها مقرون به صرفه نیست.
🔹باطله معدنی (Tailings):
مواد باطله‌ای که به هنگام فرآیند کانه‌آرایی از کنسانتره (محصول کانه‌آرایی) جدا می‌شود.
🔹 کانه‌آرایی (فراوری):
به فرایند جداسازی کانی مفید اقتصادی از باطله، کانه آرایی یا (فراوری) ماده معدنی گفته می‌شود که معمولا در کارخانه‌ای در کنار معادن انجام می‌شود.
🔹کنسانتره (Concentrate):
محصول نهایی فرآیندکانه آرایی می‌باشد.
🔹عدد کلارك (number Clarke) :
عدد کلارك درصد میانگین یک عنصر در پوسته زمین است. این واژه اولین بار توسط فرسمن معرفی شد.
🔹بی هنجاری مثبت ومنفی:
اگر در منطقه‌ای غلظت عناصر از میانگین (عدد) کلارک بالاتر باشد، بی‌هنجاری مثبت و اگر غلظت آنها از میانگین (عدد) ذکر شده در جدول کلارک پائین‌تر باشد بی‌هنجاری منفی می‌نامند.
زمین‌شناسان در اکتشافات و کاوش‌های خود به دنبال بی‌هنجاری مثبت عناصر هستند.
🔹کانسنگ مادر (Protore) :
به مواد معدنی‌ای گفته می‌شود که در آن غلظت اولیه و غیراقتصادی فلزات میتواند از طریق فرآیند‌های طبیعی تا حد یک کانه افزایش یابد.
🔹کانسار (deposit Ore):
در بخش‌هایی از پوسته زمین، غلظت عناصر دریک منطقه نسبت به غلظت میانگین افزایش یافته وحجم زیادی از ماده معدنی در انجا متمرکز می‌شود (بی هنجاری مثبت) به طوری که استخراج آن از نظر اقتصادی، مقرون به صرفه است که به این مناطق کانسار گویند. به عبارتی، تجمعی از مواد معدنی را شامل می‌شوند که از نظر اقتصادی قابل استخراج باشد و یا تمرکز غیرعادی مواد معدنی در پوسته زمین را گویند.

شاید برایتان جالب باشد در رابطه با کانسار های پلاسری نیز بدانید، در صورت تماید اینجا کلیک کنید

🔹عیار کانسنگ (grade Ore):
غلظت هر فلز در یک توده معدنی، عیار آن نامیده شده و معمولاً به صورت درصد و یا قسمت در میلیون ppm بیان می‌شود.
🔹عیاریابی (Assaying):
فرآیند تعیین عیار را عیاریابی گویند.
🔹عیار حد (grade of Cut):
پایین‌ترین عیار کانسنگ قابل تولید از یک توده معدنی را عیار حد گویند. (پایینتر از آن عیار، بهره برداری از آن اقتصادی نیست) و یا عیار حد، کمترین مقدار لازم برای حفظ تعادل بین هزینه‌های تولید و درآمد، حاصل از فروش است. از این رو نمایانگر نقطه برابر هزینه و درآمد معدن است. از عوامل مؤثر در افزایش یا کاهش عیار حد می‌توان به تناژ ذخایر معدنی (هر چه بیشتر موجب کاهش عیار حد می‌شود)، بهای محصول (افزایش آن کاهش عیار حد را موجب می شود)، پیشرفت تکنولوژی (پیشرفت آن عیار حد را کاهش می‌دهد) و شکل کانی و … اشاره کرد. به طـور کلی عیاری است که پایین‌تر از آن اقتصادی نیست.